Griekse en Romeinse Oudheid
van 500 voor tot 500 na Christus
Inhoudsopgave
(Zie voor overzicht componisten in het rechtermenu)
Artikel in de Euritmie-Muziek-Theaterkrant
- Muziekvoorbeelden
- Achtergrondinformatie over de muziekvoorbeelden
- Overzicht Griekse muziekinstrumenten
- Overzicht Romeinse muziekinstrumenten
Muziek uit de Griekse oudheid
Veel van wat de West-Europese cultuur betreft in termen van filosofie, wetenschap en kunst heeft zijn oorsprong in de cultuur van het oude Griekenland. Met muziek is het niet anders. Muziek speelde een grote rol in de levens van de oude Grieken en was haast alom tegenwoordig in de samenleving, van huwelijk tot begrafenis, de religieuze ceremonie, toneel, volksmuziek en het reciteren van grote epische gedichten als Homerus en anderen. Er zijn belangrijke fragmenten gevonden van genoteerde Griekse muziek en vele literaire toespelingen op muziek, zodat voor een behoorlijk gedeelte duidelijk is hoe de muziek gespeeld en geklonken moet hebben en welke rol muziek speelde in het maatschappelijk leven. Ook het belang van professionele musici verschijnt in de bronnen. Op afbeeldingen (op vazen bijvoorbeeld) staan vele taferelen van musici. Het woord muziek krijgt zelfs in deze cultuur zijn naam, van de muzen, de dochters van Zeus, die symbool staan als de godinnen van het creatieve en intelligente. [Wikipedia]
Naar boven
Muziek uit de Romeinse oudheid
De Romeinen namen veel (vooral theoretische) kennis en gebruiken van de Grieken over. Reeds voor de geboorte van Christus bijvoorbeeld was er sprake van de Ritus Graecus, de Griekse rite, en kenden de Romeinen een vereniging van Griekse zangers. Maar bovenal namen ze het theoretische systeem der Grieken over in de latere ontwikkeling. Tijdens de Romeinse tijd werden diverse militaire blaasinstrumenten ingevoerd van het type hoorn of trompet, het cornu, de lituus en de tuba. Omdat het Romeinse Rijk zich over een groot gebied uitstrekte was er een voortdurende toevloed en uitwisseling van uitheemse stijlen, uit West- en Noord-Europa, uit Azië, uit Afrika en andere gebieden, zoals het gebied van de Etrusken. [Wikipedia]
N.B. Er is overigens geen enkel muziekstuk bewaard gebleven.
Naar boven
Volksmuziek uit de Europese oudheid
Van oudsher hadden de niet-christelijke volkeren van Noord-Europa hun magische en bezwerende muziek. Aangezien er geen notaties zijn overgeleverd is er weinig van bekend. Wel zijn vondsten gedaan bij archeologische opgravingen, waarbij in zowel het Germaanse gebied, het Keltische gebied, en het Frankische gebied diverse instrumenten en afbeeldingen zijn gevonden. Het instrumentarium was eenvoudig: fluiten, harpjes en diverse trommels. Pas toen het Romeinse Rijk oprukte kwamen invloeden van de Romeinse cultuur een groot deel van Europa binnen, echter de grootste invloed ontstond later, door de kerstening van de 'heidense' volkeren. [Wikipedia]
De Geïllustreerde encyclopedie van muziekinstrumenten (uit alle tijdperken en werelddelen) schrijft: 'De volksmuziek van Europa vond haar eerste 'professionele' uitvoerders in de oude Griekse barden, maar het belang ervan nam belangrijk toe tijdens de Middeleeuwen dankzij de reizende trouvères en jongleurs. Met deze lieden begon de eindeloze cirkel: muziek werd doorgegeven van de ene op de andere persoon., van generatie op generatie, van het ene geografische gebied op het andere.'
Naar boven
Muziekvoorbeelden op YouTube
- 1e Pythische ode van Pindarus
- Euripides - Stasimon ('Orestes') (diatonisch)
- Euripides - Stasimon ('Orestes') (met kwarttonen)
- Seikiloslied
- Eerste Delphische hymne voor Apollo
- Tweede Delphische hymne voor Apollo
- Mesomedes van Kreta - Hymne voor de Zon
- Mesomedes van Kreta - Hymne voor Nemesis
- Mesomedes van Kreta - Hymne voor de Muse
Naar boven
Achtergrondinformatie over de muziekvoorbeelden
1. 1e Pythische ode van Pindarus: een introductie van een ode door Pindaros, uit de 5e eeuw v. C. (maar pas in 1659 gepubliceerd), wordt gezien als de vroegste, in genoteerde vorm overgeleverde muziek.
2. Euripides - Stasimon ('Orestes') (diatonisch): dit fragment uit Orestes van de Griekse toneelschrijver Euripides is 408 jaar voor Christus geschreven. Het staat genoteerd op een papyrus van rond 250 v.Chr. Waarschijnlijk is de muziek door de auteur zelf geschreven. Het fragment is een ode van een solist en gaat over vrouwen van Argos die de goden smeken om Orestes (die zijn moeder heeft vermoord omdat zij ontrouw was aan Agamemnon) genadig te zijn.
3. Euripides - Stasimon ('Orestes') (met kwarttonen): het betreft een reconstructie waarin kwarttonen zijn toegepast, overeenkomstig de toenmalige muziekpraktijk (de vijfde eeuw voor Christus). bovenstaand de papyrus met de regels 338-344 (tekst met daarboven de muzieknotatie) van de eerste stasimon van Orestes door Euripides. De vertaalde tekst luidt:
Ik bejammer jou
om het bloed van je moeder, Orestes,
dat jou krankzinnig maakt.
Het lot is de mensen nooit voor lang goedgezind.
Zoals een scheepje heen en weer
wordt geslingerd door de storm,
zo ook wordt de mensheid geteisterd
door het noodlot.
4. Seikiloslied: het Seikiloslied is een van de weinige overblijfselen uit de Griekse muziek uit de Oudheid en tevens het oudst overgeleverde voorbeeld van een complete muziekcompositie ter wereld, met inbegrip van de notatie. Een zekere Seikilos liet het als grafschrift voor zijn vrouw in steen uitbeitelen. Het in de (hypo-)mixolydische modus staande drinklied (een 'skolion') dateert vermoedelijk uit de eerste eeuw voor Christus. Het werd aangetroffen bij Tralles in Turkije in 1883. De vertaalde tekst luidt:
Wees, zolang je nog leeft, het zonnetje,
treur niet te veel.
Het leven duurt immers kort,
De tijd eist zijn tol op.
Rechtsboven een detailfoto van het grafschrift in de epitaph.
5. Eerste Delphische hymne voor Apollo: dit stuk is geschreven 138 voor Christus.
Luister, jullie die de diepe bossen van Helikon bewonen,
dochters, liefgearmd, van Zeus de donderaar.
Kom jullie bloedverbonden broer Phoibos toezingen (lees verder)
6. Tweede Delphische hymne voor Apollo: 128 jaar voor Christus.
Een paar hymnes met muzieknotatie zijn bewaard gebleven uit de Grieks-Romeinse periode en uit de late Oudheid. De twee Delphische hymnes, die gegraveerd zijn in steen, zijn in wezen paeans met geledingen. (lees verder)
7. Mesomedes van Kreta - Hymne voor de Zon
8. Mesomedes van Kreta - Hymne voor Nemesis
9. Mesomedes van Kreta - Hymne voor de Muse (ca 130 n.C.)
Mesomedes van Kreta, griekse lierdichter en musicus uit de eerste helft van de 2e eeuw nC, van wie tot 1906 slechts vijf gedichten bekend waren, een proëmium ter ere van de muze Calliope, een Helius-hymne, een Nemesis-hymne ... (lees verder)
Naar boven
Overzicht Griekse muziekinstrumenten
De muziekinstrumenten die bespeeld werden zijn in te delen in vier groepen: snaarinstrumenten, blaasinstrumenten, slaginstrumenten en het hydraulisch orgel. Uit de Griekse mythologie blijkt dat de blaasinstrumenten lager werden aangeslagen dan de snaarinstrumenten. Zowel blaasinstrumenten met een enkel riet, een dubbel riet, als instrumenten zonder riet kwamen voor. De slaginstrumenten werden beschouwd als de minst "waardige" onder de Griekse muziekinstrumenten. Er is vrijwel geen muziek voor slaginstrumenten gevonden: deze muziek vonden de oude Grieken niet genoeg de moeite waard om te noteren. De slaginstrumenten worden in twee groepen onderverdeeld. Instrumenten die een ritme aangeven: de kleppers en rammelaars. En instrumenten die een opwindende werking hadden en veel bij Dionysus-feesten gebruikt werden: de tamboerijn en cymbalen.
Aanvullende informatie over bovenstaande Griekse muziekinstrumenten
Zie ook: Kotsanas Museum of Ancient Greek Technology
Naar boven
Overzicht Romeinse muziekinstrumenten
De Romeinen hebben na overheersing van Griekenland bijna de gehele cultuur overgenomen, waaronder de muziekinstrumenten. Hieronder een overzicht van instrumenten die de Romeinen zelf ontwikkeld hebben.
Aanvullende informatie over Romeinse muziekinstrumenten
Naar boven