Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (19)
Februari 2021
Welkom
Elke maand als er een nieuwsbrief is afgerond heb ik nog geen idee wat de thema's voor de volgende brief zijn. Ik laat me steeds verrassen door wat er tussentijds op mijn pad komt. In de afgelopen weken waren dat een artikel in Trouw van Peter van der Lint over Camille Saint-Saëns (1835 – 1921), een e-mail van Helga Folkertsma met de vraag Paulus Folkertsma in de lijst van componisten op te nemen en de berichtgeving over 'De Belofte', een landelijke actie die aandacht vraagt voor de de culturele sector in corona-tijd. Tot slot nog één keer Anton Bruckner en een eigen compositie uit de oude doos van een kleine halve eeuw geleden.
Ik wens u veel lees- en luisterplezier!
Imke Jelle van Dam
Inhoudsoverzicht
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, dan wordt het op prijs gesteld als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Concertagenda
Antrovista actualiseert (bijna) dagelijks de concertagenda.
Overzicht concerten en muziekcursussen
naar boven
De Belofte (van volle zalen)
Corona legt de podiumkunst lam, maar het artistieke vuur brandt gewoon door. Artiesten staan te popelen om weer op te treden. ‘We willen de mensen perspectief bieden, iets om naar uit te kijken’, aldus Trouw op 28 januari j.l.
Trouw vervolgt: 'In de publiekscampagne De Belofte die vandaag [28 januari] begint, staat dat optimisme centraal. De campagne bestaat uit een video waarin grote namen als Simone Kleinsma, Peter Pannekoek en Jaap van Zweden spreken over de magische belofte die uitgaat van een lege zaal. Met een beetje fantasie kan er allerlei moois in ontstaan waar het publiek straks weer van kan genieten.'
'De belofte van de lege zaal is een initiatief van 400 instellingen in de (podium)kunstensector. Samen dromen ze de zalen vol. Geniet en droom met ons mee', aldus de begeleidende tekst op YouTube.
Eerste artikel in Trouw (28 januari)
Tweede artikel in Trouw (28 januari)
naar boven
Paulus Folkertsma (1901 – 1972)
Helga Folkertsma schreef in een e-mail dat zij in de lijst van componisten op de site Muzikale Verhalen Paulus Folkertsma miste. Zij vroeg me – met verwijzing naar www.paulusfolkertsma.nl – het archief met zijn biografie aan te vullen. Bij deze is haar verzoek ingewilligd.
Amsterdams Vondelkwartet speelt werken van Paulus Folkertsma (artikel in de Moanne uit 2014)
naar boven
Saint-Saënsjaar
Biografie Camille Saint-Saëns (1835 – 1921)
Peter van der Lint schrijft op 8 januari in Trouw onder de titel 'Componist Camille Saint-Saëns: van compositorisch vernieuwer tot ouwe zeur': "Het Beethovenjaar zit erop. Een nieuwe jubilaris dient zich aan, maar wel eentje over wie de meningen behoorlijk verdeeld zijn. Saint-Saëns was een bejubeld mozartiaans wonderkind, maar als oude man werd hij verguisd."
In het artikel noemt Peter enkele composities van Saint-Saëns en tijdgenoten van hem waartegen hij ten strijde trok, omdat hij zichzelf als behoeder zag van de 'juiste vorm'. Enkele citaten:
- Le cygne is onderdeel van het bruisende en levendige Le Carnaval des Animaux – Grande Fantaisie Zoologique, gecreëerd door Camille Saint-Saëns in 1887. Het was een gelegenheidscompositie, meer een grap voor een privéconcert in carnavalstijd. Saint-Saëns zelf nam zijn ‘Carnaval’ helemaal niet serieus. Het stuk werd pas één jaar na zijn dood uitgegeven. Tekenend is het wel dat juist Le Carnaval des Animaux uitgroeide tot Saint-Saëns’ beroemdste opus. Een opus zonder nummer, omdat de componist dit ‘niemendalletje’ niet eens in zijn werkcatalogus opnam. >>> Luistervoorbeelden op YouTube
- Waar hij als jonge componist en pianist door de conservatieve krachten van toen stevig werd aangevallen, attaqueerde hij nu zelf. En niet zo’n beetje ook. Van nieuwlichters als Igor Stravinsky en Claude Debussy moest hij niets hebben, en hij heeft hen in vlammende schotschriften voor rotte vis uitgemaakt. [‘Hij is gek! Hij is gek!’, zei Camille Saint-Saëns in 1913 bij het horen van Le Sacre du Printemps van Igor Stravinsky. (Link naar muziekvoorbeelden op YouTube)] / [Wikipedia: Hoewel Saint-Saëns in zijn laatste levensjaren mateloos populair was buiten Frankrijk, gold dit in mindere mate voor Frankrijk zelf. Zijn muziek werd ouderwets gevonden en door andere componisten zwaar bekritiseerd, ten voordele van het Franse impressionisme van Claude Debussy. Het wordt deels gezien als een reactie op zijn onaangename persoonlijkheid. Verbeten en overtuigd van de waarde van zijn eigen werk deed hij er alles aan om het Debussy moeilijk te maken. (Link naar muziekvoorbeelden op YouTube van werk van Claude Debussy)
- Die mooie zwaan uit Le Carnaval des Animaux gaat dus niet over de dood, maar die andere hit van Saint-Saëns doet dat in extremis wel: de Danse macabre. Het is zijn andere ‘beroemdste’ compositie. Net als in het Carnaval des Animaux toont Saint-Saëns zich hier een meester in het orkestraal illustreren van de dichtregels van Henri Cazalis: om middernacht speelt Magere Hein op zijn ontstemde viool, openen zich de graven en dansen de geraamtes een wilde dans totdat de haan het ochtendgloren kraait. Heerlijk kleurrijke muziek, waarin de academicus zich ook in volle glorie toont. Saint-Saëns bedacht twee thema’s voor het stuk: een snelle, springerige melodie en eentje die veel lyrischer is. En wat blijkt? In de climax van de Danse passen die twee thema’s precies in elkaar en worden ze tegelijk gespeeld. Perfect contrapunt. >>> Luistervoorbeelden op YouTube
- De virtuoze pianist Saint-Saëns schreef vijf officiële pianoconcerten, die nauwelijks tot het repertoire behoren, het Tweede pianoconcert wellicht uitgezonderd. Dat is echt ten onrechte. Toen Hannes Minnaar tien jaar geleden de verrassende derde plek veroverde in het Koningin Elisabeth Concours in Brussel deed hij dat met een weergaloze uitvoering van Saint-Saëns’ Vijfde pianoconcert. Minnaar is de componist en zijn concerten daarna altijd blijven verdedigen. >>> Luistervoorbeelden op YouTube van het Tweede pianoconcert / >>> Luistervoorbeelden op YouTube van het Vijfde pianoconcert
- En dan is er nog die andere compositie die aan Saint-Saëns kleeft. Zijn Derde symfonie, die als bijnaam Orgelsymfonie heeft gekregen. Naast pianist was Saint-Saëns ook jarenlang de vaste organist van de Madeleine in Parijs, en hij wist hoe hij een orgel kon laten denderen. Hij componeerde de symfonie ter nagedachtenis aan Franz Liszt. Liszt was een nieuwlichter, die zo’n beetje als enige geloofde in de jonge Saint-Saëns. In Weimar zorgde Liszt ervoor dat Saint-Saëns’ opera Samson et Dalila het licht kon zien. In de Orgelsymfonie bedankt Saint-Saëns hem als het ware daarvoor. Als het orgel in het laatste deel in volle glorie klinkt, doet het dat op een variatie van het gregoriaanse Dies Irae-thema uit de dodenmis. Dat Saint-Saëns melodieën kon bedenken bewijst het feit dat dit thema in de jaren zeventig tot popsong werd omgebouwd en een enorme hit werd. >>> Luistervoorbeelden op YouTube van de Derde symfonie / >>> Luistervoorbeelden op YouTube van Samson et Dalila / If I Had Words, geïnspireerd op de Orgelsymfonie
Overzicht van recensies en artikelen van Peter van der Lint in Trouw
naar boven
Michaelische moed in de muziek
Brucknerfinales en de Heilige Geest
De Michaelssymfonie van Marc van Delft
Michaelische moed in de muziek / Brucknerfinales en de Heilige Geest / De Michaelssymfonie van Marc van Delft is de titel van de CD met luistervoorbeelden in het boekwerkje Michael (een beschouwing over Michaelische Moed) door Marc van Delft, geschreven in 2010 (revisie in 2016). Hij begint met een schets van een dreigende wereldsituatie waarin men de werking van Ahriman kan vermoeden. Velen worden verlamd door angst. Geïnspireerd door de antroposofie kan men daarvoor in de plaats Michaelische moed ontwikkelen in de 'strijd met de draak'. Verrassend is zijn gezichtspunt dat de symfonieën van Bruckner daarbij een hulp kunnen zijn. Met name de finales ziet hij als uitdrukking van de strijd met de draak.
In het boekje gaat Marc van Delft ook in op de door hem geschreven Michaelssymfonie, die in zijn geheel op de luister CD is geplaatst.
Het boekje (+ CD) kan worden besteld via . De kosten zijn € 7 (plus verzendkosten).
naar boven
Popsong
Zo'n 45 jaar geleden ontstond een muzikaal idee dat ik uitwerkte in de compositie 'Popsong', destijds voor viool en piano, later omgewerkt voor cello en piano. Opvallend is dat de (swingende) melodie begint op de zevende toon van de toonladder (groot septime) waarna de bovenliggende grondtoon als wisselnoot fungeert (in dit geval b - c - b). In die tijd heb ik meerdere stukken geschreven met dezelfde drie beginnoten. Hieronder een simulatie van het begin van Popsong:
Klik hier voor voorbeelden van de bladmuziek
naar boven