Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (1) 

Griekse Oudheid, Seikiloslied

De vraag aan Marc van Delft naar muziek uit de Griekse Oudheid bracht mij op het spoor van het Seikiloslied, het enige lied van voor Christus (circa 200 jaar) dat volledig is overgeleverd.

Meer info over het Seikiloslied

Op YouTube zijn diverse hedendaagse uitvoeringen te horen. Hieronder een voorbeeld dat dicht bij het origineel is gebleven.

Eind januari 2017 schreef Marc van Delft als reactie op mijn eerste 'onderzoeksresultaten', die later beschreven zijn in de Euritmie-Muziektheaterkrant (zie onderstaande link): ‘De Griek van voor de jaartelling beleefde de toonladder als iets wat van boven naar beneden ging, als incarnerend, van de geest naar de stof. Na Christus is dit omgedraaid, waarbij men toen de toonladder stijgend is gaan beleven, excarnerend, van de stof naar de geest, van de aarde naar de hemel. Dus in de oudheid werden de Griekse toonladders dalend gedacht, bovendien met in het midden een spiltoon. Plato beschrijft een tegenovergestelde beleving van de modi in vergelijking met de huidige tijd. Dat men toen mineur als majeur en majeur als mineur beleefde. Ook dit hangt waarschijnlijk samen met de omkering na Christus. Verder was toen in Griekenland het kwartentijdperk, men dacht en beleefde alles vanuit de kwart, zoals wij nu alles, de muzikale gevoelens, vanuit de terts beleven. Daarom kunnen wij ons niet meer inleven in hoe men toen muziek beleefde.’

Artikel Muziekgeschiedenis vanaf Griekse oudheid (1)

Rudolf Escher (1912 - 1980)

Rudolf George Escher was een Nederlandse componist, muziektheoreticus en daarnaast ook dichter, schilder en essayist. Zijn compositielessen kreeg hij van Willem Pijper. Tijdens de Tweede Wereldoorlog componeerde Escher Musique pour l'esprit en deuil. Escher sloot voornamelijk aan bij Debussy en Ravel. Toch is zijn muziek niet uitgesproken Frans, ook de polyfone stijl uit de Renaissance is aanwezig. Ook zijn er invloeden van Mahler en het Gregoriaans. Voor Escher was de harmonie heel belangrijk; de tonaliteit bleef bij hem voorop staan.

• Muziekprijs toegekend, Het Parool, 03-01-1946

• Rudolf Escher Eerste uitvoering van bekroond werk, De tijd: dagblad voor Nederland, 20-01-1947

• Bekroond werk van Rud. Escher uitgevoerd, Het Parool, 20-01-1947 (artikelen geraadpleegd op Delpher)

Meer info over Rudolf Escher

Muziekvoorbeeld Musique pour l'esprit en deuil

Link naar alle uitvoeringen van dit werk

Brieven 1958-1961

De DBNL (digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren) heeft op haar website het boekje Peter Schat en Rudolf Escher, Brieven 1958-1961 gepubliceerd. Het betreft een persoonlijke briefwisseling tussen een aankomende en een gevestigde componist. Wat de teksten extra interessant maken zijn de passages over de muziekgeschiedenis die eind vijftiger, begin zestiger jaren actueel waren, zoals de opkomst van de elektronische muziek, de verlate experimenten met twaalftoonsmuziek en het werk van Stockhausen.

Een zinsnede uit de eerste brief uit 1958 van Rudolf Escher (vanuit Amsterdam) aan dienstplichtig soldaat Peter Schat (in Ede), die ingaat op het plan van laatstgenoemde een koorwerk te schrijven op teksten ontleend aan de Apocalypse van Johannes.

'Ik geloof dat ik je iets vreemds moet toewensen en ik hoop dat je me niet zult misverstaan, namelijk: eenzaamheid. Eenzaamheid wens ik je toe voor het uitgroeien van de kiemen van je nieuwe a cappella koorwerk op die prachtige bijbelteksten. Het is een goed teken dat de ontzagwekkende dramatiek van de inhoud je voorlopig verlamt. Laat het maar rijpen en ga wandelen of fietsend de bossen in als je je berooid voelt van kazerne-verlatenheid. Ik ben blij eindelijk weer eens een jonge kunstenaar, en dan nog wel een componist, ontmoet te hebben, voor wie een dergelijke inspiratiebron werkelijkheid is. Het is namelijk echt gewoon niet waar, dat noten uit noten, verf uit verf, en woord uit woord zou ontstaan. Integendeel: muziek, beeldende kunst, taal ontstaan, altijd weer opnieuw, uit: angst, pijn, liefde, geloof, haat desnoods, een heel klein beetje geluk, eeuwigheidsverlangen en besef van de kortstondigheid van het individuele leven. Uit leven dus, menselijk leven en leven van ‘natuur’. Niet dit is romantisch; romantisch is de illusie dat de muziek van de toekomst de machine en het machinale als bron en doel zou moeten hebben.'

Naschrift. Tegelijkertijd geven de brieven een herkenbaar, grotendeels vergeten tijdsbeeld van Nederland uit die tijd.

Peter Schat en Rudolf Escher, Brieven 1958-1961

Symbiose

Eens in de drie maanden verzorg ik in de kerk van de Christengemeenschap in Meppel een Muzikaal Moment, waarbij ik op de piano eigen repertoire ten gehore breng en er tevens het een en ander over vertel. Als hoofdwerk voor het volgende concert in de herfst heb ik gekozen voor Symbiose, een oud pianowerk uit de tachtiger jaren, dat ik om deze reden nog eens onder de loep heb genomen, waarbij ik enkele maten heb tussengevoegd voor een sterkere contrastwerking. Dit werk van 5 pagina's is deels in te zien op www.imkejellevandam.nl/piano-45.html#Symbiose en kan aldaar in zijn geheel als PDF worden besteld.