Componisten geboren tussen 1400 en 1450
Gilles Binchois (~1400 – 1460)
Gilles Binchois was een Henegouws componist, samen met Guillaume Dufay een van de stichters van de Vlaamse polyfonie. Trad in dienst van het hof van Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Door erfenis verwierf Filips Brabant, Limburg en Henegouwen, waarmee een groot aaneengesloten gebied onder Bourgondisch bestuur kwam, dat de Nederlanden werd genoemd. De politieke stabiliteit in de regio bracht een ongekende economische voorspoed en culturele bloei, waardoor de Nederlanden het belangrijkste muzikale centrum van Europa werden. Binchois stond aan de wieg van deze ontwikkeling. Met zijn tijdgenoten (de Bourgondische School) ontwikkelde hij de Nederlandse polyfonie, die gezichtsbepalend werd voor de West-Europese muziek, en dat bleef tot de Tachtigjarige Oorlog (vanaf 1568) aan de stabiliteit en voorspoed in het gebied een einde maakte. In vergelijking met zijn Franse voorgangers van de Ars subtilior, die zeer complexe polyfonie bedreven, brengt Binchois, meer nog dan zijn tijdgenoten van de Bourgondische School zoals Guillaume Dufay en John Dunstaple, de toegankelijkheid in de muziek terug, door relatieve eenvoud, een sterke melodie, en consonantie van de verschillende stemmen. Dit geldt in zijn kerkmuziek, maar hij is beroemd geworden om zijn liederen, geschreven voor het hof en daarom vaak de hoofse liefde bezingend.
naar boven
Johannes Ockeghem (1410/20 – 1497)
Johannes Ockeghem was een 15de-eeuws componist van de Franco-Vlaamse School, afkomstig uit Henegouwen. Van 1452 tot aan zijn dood verbonden aan het Franse koningshuis (onder Karel VII, Lodewijk XI en Karel VIII). Ockeghem stond bekend als een technisch zeer knap vakman, die in zijn polyfone muziek mathematische perfectie wist te combineren met een vroeg-Renaissancistisch klankideaal. Hij componeerde missen, motetten en Franse chansons. Hij beheerste op onovertroffen wijze de 'geleerde' technieken van de cantus firmus en de canon. Tot zijn meest besproken composities behoren de Missa prolationum, die volledig is gebaseerd op de canontechniek, en de Missa cuiusvis toni, die in meerdere modi kan worden uitgevoerd. Door sommigen wordt beweerd dat Ockeghem zelf een lage zangstem had. Dit is terug te vinden in zijn koorwerken waarbij ook de lagere stemmen (contratenor, bassus) niet langer op spreekstem-hoogte bleven, maar een voor die tijd opvallende laagte hadden. Ockeghem had de meerstemmigheid erg goed onder de knie. Alle stemmen werden door Ockeghem tegelijk geschreven, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de werkwijze van Dufay, die begon met één stem en hierna pas de andere stemmen schreef. Hij wordt wel de vader van het moderne contrapunt genoemd.
naar boven
Heinrich Finck (~1444 – 1527)
Heinrich Finck was een Duitse kapelmeester en componist die werkte in Polen, Duitsland en Oostenrijk. Al tijdens zijn leven stond Finck als de musicus excellentissimus bekend die alle vormen van wereldlijke en geestelijke muziek beheerste. Relatief weinig werken zijn bewaard gebleven; ongeveer 120 geestelijke en wereldlijke werken zijn bekend. Van de werken van Finck die behouden zijn gebleven, kunnen worden vermeld: vier missen, een magnificat, een introïïus, een hymne en Duitse liederen. Vele missen en motetten zijn onvolledig overgeleverd. Daar tegenover staat dat de meeste van zijn hymnen en liederen van na 1500 volledig bewaard zijn gebleven, waaronder een dertigtal Duitse tenorliederen. Onder de vroege meesters van de Duitse school neemt Finck een bijzondere plaats in. Zijn meerstemmige geestelijke werken en wereldlijke liedzettingen maken de overgang tussen de laatmiddeleeuwse, meestal driestemmige polyfonie met cantus firmus tot de imitatieve uitdrukkingskunst van de Renaissance. Fincks werk is een reactie op én een verdere ontwikkeling van de nieuwe polyfone stijl waar jongere componisten als Heinrich Isaac en Josquin Des Prez nog in Fincks oude dag de pioniers van waren. Fincks werken gelden als bijzonder opmerkelijk, ritmisch vaak uitdagend, energiek, vibrerend en interessant uitgewerkt in alle vocale of instrumentale partijen.
naar boven
Alexander Agricola (~1446 – 1506)
Alexander Agricola (oorspronkelijk Ackerman) was een zangmeester en componist uit de tweede generatie der Vlaamse polyfonisten. Vanaf circa 1490 werd Agricola lid van de hofkapel van de Franse koning Karel VIII, waar hij in contact kwam met Johannes Ockeghem. Vooral in het begin van zijn componistenloopbaan was Agricola's stijl verwant aan die van Ockeghem. Tegen het einde van zijn leven schreef hij in de imitatieve stijl van Josquin des Prez. Hij gebruikt vele niet-imitatieve, complexe, ritmisch gediversifieerde contrapuntische procedures, meestal geassocieerd met Ockeghem. Anders dan bij Ockeghem, paste hij herhaling toe, sequens, en - in toenemende mate - imitatie op de wijze van andere componisten die werkten rond 1500, toen die componeertechniek ruim verspreid geraakte. Agricola schreef missen, motetten, motet-chansons, wereldlijke liederen in de gangbare formes fixes, zoals het rondeel en de bergerette, en instrumentale muziek. Veel van zijn instrumentaal werk is gegrond op de wereldlijke muziek van Gilles Binchois of Ockeghem. Van deze stukken werden vele vrij populair in de late 15e eeuw. Agricola is een van de zeldzame overgangsfiguren tussen de Bourgondische stijl en de stijl van de Nederlandse polyfonisten van Josquins generatie, die in beide muzikale stijlen schreef.
naar boven
Josquin des Prez (~1450 – 1521)
Josquin des Prez (geboren in Henegouwen) was musicus van de Vlaamse Polyfonie. Hij wordt de belangrijkste componist van de gehele renaissance genoemd en was vooral werkzaam in Frankrijk en in Italië. Kenmerkend voor zijn muziek zijn de grote doorzichtigheid en de hechte structuur waarbij de muziek nauw aansluit bij de tekst. In het chanson was hij in het midden van de 15e eeuw de belangrijkste exponent van een nieuwe stijl, waarin de technieken van de canon en het contrapunt werden toegepast op wereldlijke liederen. Op het gebied van harmonisering van de samenklanken zet Josquin min of meer de norm. Zijn indeling op basis van harmonie volgens de cadensering van de trappen (V-I en ook IV-V-I) wordt door andere componisten vanaf die tijd veelvuldig gebruikt. Een toepassing van zijn technieken is te vinden in het motet Ave Maria, virgo serena. Hierin gebruikt Josquin per vers een verschillende imitatietechniek. Zijn composities vallen in drie soorten uiteen en wel zijn motetten, missen en chansons. Maarten Luther sprak zijn bewondering uit over de muziek van Josquin, door hem te noemen: "meester van de noten, die doen moeten wat hij wil; andere componisten moeten doen zoals de noten willen".
naar boven
Heinrich Isaac (~1450 – 1517)
Heinrich Isaac , waarschijnlijk geboren in Brabant, was een Nederlands-Oostenrijks componist. Tussen 1480 en 1492 werkte hij voor Lorenzo de Medici te Florence, alwaar hij organist in de kathedraal was. Hij bracht vervolgens een periode in Innsbruck door. Van het beroemde lied Innsbruck, ich muss dich lassen is de melodie en de eerste bijbehorende vierstemmige zetting van Isaac, maar de tekst van deze elegie is ouder en staat los van Isaacs verblijf in Innsbruck. In 1497 verkreeg Isaac de meest prestigieuze post die een musicus te beurt kon vallen, toen keizer Maximiliaan I hem in Wenen tot hofcomponist benoemde. Hij zou het blijven tot zijn dood in 1517, alhoewel hij – daar hij in die stad getrouwd was – sporadisch naar Florence terugkeerde en er ook overleed. Isaac heeft een uitgebreide nalatenschap, met missen, motetten, liederen en instrumentale muziek. Zijn missen worden gekenmerkt door een grote bezetting en lange melodielijnen, zijn liederen zijn speels en veelal van een profaan karakter. Heinrich Isaac gold in zijn tijd, samen met Josquin des Prez, als de meest vooraanstaande componist van Europa.
naar boven
Pierre de la Rue (~1450 – 1518)
Pierre de la Rue (van Straeten) was een componist en zanger uit de school der Nederlandse polyfonisten en een geestelijke. De la Rue schreef missen, motetten, Magnificats, zettingen van de Lamentaties, en chansons, en toonde in het algemeen een grotere verscheidenheid dan de meeste andere componisten van zijn generatie. met als mogelijke uitzondering, Josquin Desprez. Sommige wetenschappers hebben gesuggereerd dat hij enkel muziek heeft gecomponeerd gedurende de laatste twintig jaar van zijn leven, met name toen hij in keizerlijke dienst stond. Het is evenwel moeilijk gebleken zijn werken nauwkeurig te dateren; meestal vertonen ze de stilistische eigenschappen van de muziek omstreeks 1500. Stilistisch vertonen zijn werken meer overeenkomst met die van Josquin Desprez dan bij enig ander componist uit die tijd het geval is, waardoor verwarring ontstond bij de toeschrijving van werken waarvan het auteurschap niet vaststond.
naar boven