Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (49)
Augustus 2023
Beste lezer,
In 2013 zag het naslagwerk '100 jaar euritmie in Nederland', waar ik zeven jaar aan had gewerkt, het levenslicht. Een jaar later werd een op dit boek geïnspireerde euritmieproductie uitgevoerd onder de titel: 'Zou u dat kunnen dansen?' De muziek werd verzorgd door Ephraïm van IJzerlooij (cello) en Harimada Kusuma (piano). Als afsluitend stuk speelden zij Sonate nr. 2 voor cello en piano, deel 3 van de Nederlandse componist Sem Dresden.
Luistervoorbeeld Sonate nr. 2 voor cello en piano, deel 3
Op basis van bronnen op internet (meestal Wikipedia) schrijf ik korte biografieën van componisten met een maximale lengte van 200 woorden. Meestal is dat minstens een uur werk. ChatGPT doet daar luttele seconden over. Als aardigheid hieronder de biografie van Sem Dresden tot stand gebracht door kunstmatige intelligentie. Toch zal ik me niet laten verleiden hierop over te stappen. Elders in deze nieuwsbrief de link naar mijn eigen versie van 200 woorden. Maar nu eerst ChatGPT (overigens 251 woorden en met enkele historische onjuistheden):
Sem Dresden was een Nederlandse componist, geboren op 9 oktober 1881 in Amsterdam. Hij groeide op in een muzikale familie, waar zijn vader een gevierd amateurmuzikant was. Op jonge leeftijd begon Dresden piano te spelen en toonde al snel een uitzonderlijk muzikaal talent. In 1898 schreef hij zich in aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar hij studeerde onder begeleiding van bekende componisten zoals Bernard Zweers. Dresden blonk uit in zijn studies en won verschillende prijzen tijdens zijn conservatoriumjaren. Na zijn afstuderen in 1904 begon Sem Dresden zijn carrière als componist en pianist. Zijn composities omvatten diverse genres, waaronder symfonische werken, kamermuziek, opera's en koorwerken. Zijn muziekstijl werd beïnvloed door de Romantiek en kenmerkte zich door een lyrische en melodieuze benadering. In 1905 ontving Dresden de prestigieuze Prix de Rome voor zijn compositie "Saul en David", wat zijn naam als componist vestigde en hem de kans gaf om in het buitenland te studeren. Hij verbleef in Parijs, waar hij zich verder ontwikkelde als componist en zijn internationale netwerk uitbreidde. Terug in Nederland vervulde Sem Dresden diverse belangrijke muzikale posities. Hij was docent aan het Koninklijk Conservatorium, directeur van het Utrechts Conservatorium en voorzitter van de Nederlandse afdeling van de International Society for Contemporary Music. Dresden's muzikale oeuvre werd internationaal erkend en uitgevoerd. Zijn bijdragen aan de Nederlandse muziekwereld waren aanzienlijk en zijn werken werden geprezen om hun originaliteit en diepgang. Sem Dresden overleed op 28 januari 1957, maar zijn nalatenschap leeft voort in de prachtige muziek die hij heeft gecreëerd.
Ik wens u veel lees- en luisterplezier!
Imke Jelle van Dam
Belangstellenden voor bladmuziek van mijn composities worden vanaf heden rechtstreeks verwezen naar de betreffende items in het menu van de website.
Inhoudsoverzicht
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, dan wordt het op prijs gesteld als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Concertagenda
Antrovista actualiseert (bijna) dagelijks de concertagenda.
Overzicht concerten en muziekcursussen
naar boven
Sem Dresden (1881 – 1957)
Sem Dresden was een Nederlands componist, muziekpedagoog, muziekcriticus en dirigent. Hij studeerde in Amsterdam. In 1903 ging hij naar Berlijn en studeerde compositie en directie bij Hans Pfitzner. Na terugkomst in 1905 werkzaam als dirigent. Van 1924 tot 1937 directeur van het Amsterdamsch Conservatorium. Aansluitend directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Vanwege zijn joodse afkomst in 1940 geïnterneerd in Wassenaar, waar hij zich wijdde aan het componeren. Na de bevrijding hervatte hij zijn post in Den Haag. Als componist was Dresden vooral beïnvloed door het Franse impressionisme van Debussy en Ravel. Dresden was, met Pijper en Hendrik Andriessen, een invloedrijk man in het Nederlandse muziekleven. Hij probeerde traditie en vernieuwing met elkaar te verweven. De laatste compositie van Dresden was de eenakteropera François Villon. Het werk werd voor het eerst uitgevoerd tijdens het Holland Festival in 1958.
naar boven
Sem Dresden Stichting
De Sem Dresden Stiching is in 2012 opgericht om het leven en werk van de Nederlandse componist Sem Dresden (1881-1957) beter onder de aandacht te brengen.
De Sem Dresden Stichting heeft als doelstelling het bevorderen van de bekendheid en herwaardering van het leven en het werk van de Nederlandse componist Sem Dresden. De stichting tracht dit te bereiken door het organiseren en ondersteunen van publicaties, lezingen, mediapresentaties, concerten en cd-opnamen betreffende Sem Dresden en zijn composities.
naar boven
Vervolgde componisten in Nederland: verboden muziek in de Tweede Wereldoorlog
Op internet is het boek Vervolgde componisten in Nederland: verboden muziek in de Tweede Wereldoorlog te vinden, waarvoor Geert van den Dungen een bijdrage over Sem Dresden schreef.
naar boven
Muziek tot Leven - Verhalen van musici in de oorlog
Het NPO Radio 4-programma De Ochtend van 4 eert vervolgde musici in 2020, het jaar waarin Nederland 75 jaar bevrijding viert. Daarom maakte Margriet Vroomans deze serie van 17 afleveringen over musici die niet vergeten mogen worden.
In de aflevering op 5 februari 2020 van de serie 'Muziek tot leven, verhalen van musici in de oorlog’ staat een componist centraal die als docent 50 jaar lang een belangrijk stempel heeft gedrukt op Nederlandse musici en musicologen. Hij overleefde de oorlog ternauwernood - en zou er daarna nooit meer over zou praten: Sem Dresden.
Muziek in deze aflevering: Kleine Dans, uit Vijf kleine klaverstukken (1916); Sonate voor fluit en harp (1917); Kurt Weil, Youkali Tango Habanera (1934); Sonate nr. 2 voor cello en piano (1942); Piano concerto (1942); Dansflitsen (1951).
Link naar de podcast door Margriet Vroomans
naar boven
Beethoven - Een biografie (4)
[Bron: Een Biografie van Ludwig van Beethoven (1770–1827) door Jan Caeyers]
Blazersoctetten - bestaande uit twee hobo's, klarinetten, hoorns en fagotten - waren in de jaren rond 1790 erg populair. Er was dus een grote vraag naar muziek voor deze nieuwe markt, waarbij het niets uitmaakte of het om originele muziek dan wel om arrangementen ging. Ook Beethoven heeft in zijn Bonnse tijd twee stukken voor blazersoctet geschreven, het Octet (op. 103) en het Rondo (WoO 25), en heeft zo kunnen kennismaken met de instrumentaaltechnische en expressieve mogelijkheden van deze instrumenten.
naar boven
Gids voor orkestmuziek (22): Bach (12)
Concert voor twee piano's in c
Allegro - Adagio - Allegro
De concerten welke Bach voor meer dan één klavier schiep zijn bijna allemaal bewerkingen. Alleen dat in C-dur is oorspronkelijk. Dat in c-moll is een herschepping van zijn eigen concert in d-moll voor viool en hobo. De uitvoerende pianisten spelen natuurlijk niet beiden hetzelfde; ieder heeft zijn eigen taak en de verhouding is ongeveer als die der instrumentalisten van een trio of een strijkkwartet. Het gevaar van opeenhoping van de wat massale pianoklank, de geringe mogelijkheid van schakering is door Bach reeds ondervangen door beide spelers niet tegelijk en voortdurend aan het werk te zetten. Door afwisseling en rust in één partij, terwijl de andere speelt, blijft tevens het contrast bestaan. Het c-moll-concert is een treffende getuigenis van Bachs geniaal scheppingsvermogen. Het materiaal voor het gehele werk (begin en slotdeel hoofdzakelijk) wordt in de inleiding geëxposeerd. In de voordurende wisselwerking staan de gefigureerde soli tot de hoofdthema's en de contrapuntische orkest-tussenspelen. Prachtig is het adagio, een lang uitgesponnen canon tussen de beide bovenstemmen der klavieren, begeleid door het tokkelende strijkorkest. Het lange slot-allegro heeft als enig hoofdthema een motief dat sterk verwant is aan het eerste deel. Het is op schitterende wijze in alle denkbare contrapuntische vormen aangewend, een meesterlijk staaltje van polyfonie.
naar boven
Die Matthäus Passion (5)
Auteur: Lou van Strien (1899-1944)
- Weinig werken der muziekliteratuur ... (deel 1)
- Niet altijd is de populariteit ... (deel 2)
- Toen Bach in het najaar van 1728 met de compositie ... (deel 3)
- Doch alvorens Bach die functie kon aanvaarden ... (deel 4)
Tot 1723 is Bach te Cöthen gebleven, toen gaf de vrijgekomen post van Thomascantor te Leipzig hem aanleiding de band met het hof van prins Leopold te verbreken. Hij solliciteerde naar de, door velen begeerde en belangrijke, functie en na een in Februari 1723 afgelegde "proef" - de uitvoering van een door hem gecomponeerde cantate - werd Bach in April van dat jaar benoemd en drie weken later met eenige plechtigheid officieel tot Cantor geïnstalleerd.
De Leipzigsche Thomasschool, waaraan Bach tot aan zijn dood is verbonden gebleven, dateert uit de middeleeuwen. De functie van den Thomascantor omvatte zoowel het leeraarschap met betrekking tot de in- en externe leerlingen der school als het directeurschap der kerkmuziek. In de eerste kwaliteit had Bach te zorgen voor het muziekonderwijs der aan hem toevertrouwde leerlingen en op gezette tijden ook voor de handhaving der orde en regel in het instituut - als kerkmuziekdirecteur viel hem de taak ten deel de in de kerkdiensten verlangde liturgische muziek te leveren en de uitvoeringen daarvan te leiden. Vier zoogenaamde "hoofd"-kerken stonden hem daartoe ter beschikking, doch alleen in de Thomas- en de Nicolaikerk werden composities van grooter muzikaal belang uitgevoerd. En voor het overige was de Cantor ook verplicht muziek te componeeren en te doen uitvoeren bij allerlei ceremonieën als huwelijken, begrafenisplechtigheden e. d. De interne leerlingen der Thomasschool, de zoogenaamde "alumni", moesten bij dergelijke gelegenheden hun medewerking verleenen, zij fungeerden uiteraard ook als koorzangers bij de kerkdiensten.
(Volgende delen van deze feuilleton in de komende nieuwsbrieven)
naar boven