Het einde van een tijdperk 

De rol die het nationalisme heeft gespeeld in de negentiende-eeuwse muziek is bijzonder lastig te beoordelen, aldus de Geschiedenis van de westerse muziek. Tot op zekere hoogte gaven Wagner en Verdi in de keuze van hun onderwerpen blijk van hun patriottische gevoelens, maar geen van beiden was bekrompen nationalistisch. In Engeland, Frankrijk, de Verenigde Staten, Rusland en de landen van Oost-Europa beschouwde men de overheersing van de Duitse muziek als een bedreiging van de inheemse muzikale creativiteit. Daar kwam het nationalisme onder andere tot uitdrukking in het streven naar een onafhankelijke, eigen muziek. Bovendien streefden componisten uit deze landen ernaar te worden erkend als de gelijken van hun collega's in de Duits-Oostenrijkse invloedssfeer. De beste manier om erkenning te krijgen, was om de buitenlandse componisten te imiteren en met hen te wedijveren in hun eigen idioom. Door inheemse volksliederen en dansen te gebruiken of hun karakter te imiteren in oorspronkelijk gecomponeerde muziek kon men een stijl met een duidelijke etnische identiteit ontwikkelen, maar daar kon het traditionele Europese publiek weinig waardering voor opbrengen.