Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (58) 

https://npo.nl/start/serie/podium-klassiek/seizoen-4/podium-klassiek_69/afspelen

Het betreft aflevering 13 van zondag 31 maart. Vanaf 45.05 minuut wordt verteld dat Sjosjakovitsj dit stuk schreef voor de 19de verjaardag van zijn zoon Maxim. Pianiste Hanna Shybayeva en het New European Ensemble spelen vervolgens het langzame deel uit Sjosjakovitsj's Tweede pianoconcert. Inderdaad ontroerend mooi!

Andrzej Sulima-Suryn

Monteverdi

Claudio aarzelt -

trompet of schalmei?

de hemel wacht –

een voor stemmen geschreven gloria dwaalt door de kloostergangen

en verdwijnt in de schaduw van het park...

hij heeft haast,

omdat hij niet weet dat Gods verjaardag elke dag is

slanke vingers schudden de noten

gouden en zilveren engelen zingen ave

onmenselijke muziek geweven uit verlangen en

lichten

bergen van geluidswolken dwarrelen

Claudio springt op en veegt af met zijn mouw

tranen en licht...

en vraagt een engel om deze brief te dragen

waar nodig

Concertagenda

Antrovista actualiseert (bijna) dagelijks de concertagenda.

Overzicht concerten en muziekcursussen

naar boven

Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975)

Dmitri Sjostakovitsj was een Russische componist en pianist. Zijn eerste composities waren modernistisch, typerend is voor de overgangsfase van de Russische kunst en de relatieve vrijheid in de nadagen van Lenin. Met de komst van Stalin veranderde dit drastisch. Sjostakovitsj werd in 1948 door Stalins culturele rechterhand Zjdanov genadeloos neergesabeld als 'perverse formalist'. Zijn belangrijke werken uit die periode hield hij achter in afwachting van rustiger tijden (na de dood van Stalin in 1953). Het achtste strijkkwartet is een uiting van angst en wanhoop, de voortdurende strijd om te overleven. Het is bedoeld als een "in memoriam" van Sjostakovitsj zelf. De alomtegenwoordigheid van het DSCH-motief (zijn muzikale handtekening) en verwijzingen naar eigen werk geven aan dat dit muziekstuk een autobiografie vormt.

Biografie in 200 woorden

Biografie op Wikipedia

Muziekvoorbeelden

Hedendaagse muziek / Gecomponeerde muziek en volksmuziek / Sjostakovitsj

Website opgedragen aan het leven en werk van Shostakovich

Leonard Bernstein brengt in 1959 in Moskou hulde aan Shostakovich

naar boven

Muzikale handtekening: DSCH-motief

DSCH zijn de eerste vier letters in de Duitse schrijfwijze van de componistennaam: ‘D. Schostakowitsch’. Deze staan voor de noten d-es-c-b, het motief waarmee Dmitri Sjostakovitsj in menig werk zijn handtekening heeft gezet, zoals Bach dat eerder met b-a-c-h = bes-a-c-b had gedaan.

DSCH-motief (Wikipedia)

DSCH-motief

String Quartet No. 8

Symphony N°10, 4. Andante - Allegro (vanaf 8.30 min. veelvuldig)

naar boven

Belangrijkste werken van Sjostakovitsj

15 symfonieën

2 pianoconcerten

2 vioolconcerten

2 celloconcerten

16 werken voor film en theater

25 overige orkeststukken, evt. met koor of solozangstem

6 opera's + aanzet voor een 7de

1 operette

3 balletten

5 toneelmuziekstukken

4 kamersymfonieën

15 strijkkwintetten

1 pianokwintet

2 pianotrio’s

1 impromptu voor altviool en piano

1 sonate voor cello en piano

1 sonate voor viool en piano

1 sonate voor altviool en piano

6 werken voor piano

10 liederenbundels met piano

4 orkestraties

Zie voor een gedetailleerd overzicht op Wikipedia

Sjostakovitsj verwerkte in bijna al zijn werken een muzikale handtekening, DSCH, Duits voor de muzieknoten D-Es-C-B (re, mi mol, do, si).

naar boven

The Second Waltz (Sjostakovitsj)

Citaat uit Classics To Go: "Zelfs in zijn zwartste jaren wist Dmitri Sjostakovitsj een gevoel voor humor te bewaren in zijn muziek. De wals uit zijn Tweede Jazzsuite danst door alles heen. In Nederland groeide het stuk dankzij André Rieu uit tot een hit."

Suite for voor jazzorkest nr. 1 (Wikipedia)

Dmitri Shostakovich - Jazz suite No. 1 (met score]

Vlak na de première in 1938 is de pianopartituur van Jazz Suite No. 2 zoekgeraakt. In 1998 zijn de pianoschetsen van de originele Suite voor jazzorkest nr. 2 teruggevonden door Manshyr Yakoebov, een archivaris van stukken van de componist. Op verzoek van de weduwe Irina Antonovna Sjostakovitsj heeft de Britse componist Gerard McBurney de orkestratie opnieuw ingevuld. De herpremière van het werk vond plaats door het BBC Symphony Orchestra onder leiding van Andrew Davis in het kader van de Proms.

Suite voor jazzorkest nr. 2 (Wikipedia)

Shostakovich Jazz Suite No.2

Suite voor variété-orkest (Wikipedia)

Shostakovich Suite for Variety Orchestra (Jazz Suite no2)

naar boven

Beethoven - Een biografie (13)

[Bron: Een Biografie van Ludwig van Beethoven (1770–1827) door Jan Caeyers]

Tweemaal per jaar, vlak voor Pasen en Kerstmis, vonden concerten plaats, waarvan de opbrengst integraal naar het fonds voor weduwen en wezen van overleden hofmusici ging. Alle beroepsmuzi­kanten van de stad werkten mee aan de uitvoering van een groot orato­rium. Op 29 en 30 maart 1795 dirigeerde Antonio Salieri een oratorium, geschreven door een leerling van hem. Tijdens de eerste avond speelde Beet­hoven tussen de twee delen het Pianoconcerto in Bes (op. 19). Het betrof een gereviseerde versie van een concerto dat Beethoven in 1790 in Bonn had gecompo­neerd. Beethoven had dit concerto in 1793 al een eerste keer herzien. Maar voor de uitvoering van maart 1795 was hij nog drastischer te werk gegaan. Hij componeerde een volkomen nieuw, ritmisch interessanter en meer diabolisch klinkend slotdeel, en gooide het middendeel over­hoop. Later (in 1798) werden nieuwe wijzigingen aangebracht, en toen het eindelijk in 1801 bij Hoffmeister werd gedrukt, maakte Beethoven nog eens een revisie. Bij die gelegenheid werd de kla­vierpartij voor het eerst volledig uitgeschreven. Beethoven had dit con­certo steeds uit het geheugen en met telkens wisselende improvisaties gespeeld. De concerten van 29 en 30 maart 1795 waren een succes en volgens de Wiener Zeitung oogstte Beethoven 'een onverdeeld applaus' bij het publiek.

Pianoconcerto in Bes (op. 19)

naar boven

Gids voor orkestmuziek (31): Joseph Haydn (4)

Symfonie no. 92 in G 'Oxford-symfonie' (1788; 27 min.)

Adagio. Allegretto - Adagio - Menuetto, allegretto - Presto

Deze symfonie, welke met enige andere populaire sterk in de gunst staat van orkesten en publiek, is in 1788 voor Parijs geschreven en pas drie jaar later, in 1791, uitgevoerd in Oxford, toen Haydn aldaar aan de universiteit 'doctor in musica honoris causa' werd. Ze behoort in wezen bij de reeks 'Londense symfonieën', want het werk vertoont niet alleen menige overeenkomst, althans sporen van de kunst van Mozart, doch de symfonie is een rijp meesterstuk in haar soort. Dat wil dan zeggen, dat het Haydn is in zijn voldragenheid van symfonische structuur, van evenwicht in vorm, verfijnd van klank en instrumentale kleur, en geestrijk van motivische verwerking. Zoals Brahms het uitdrukte: het componeren van symfonieën heeft van nu af opgehouden luchtig spel en vermaak alleen te zijn. Uit de thematiek, uit talloze details in de architectonische opbouw en de uitdrukkingskracht blijkt duidelijk: het spel is ernst geworden! Dat is de voornaamste betekenis van de Oxford-symfonie. Zij brengt een ommekeer, ze duidt op een nieuwe richting. Het romantisch-klassieke, of noem het, het klassiek-romantische tijdperk kondigt zich aan.

De grondstemrning van deze symfonie is elegisch, meer nog de muzikale expressie van een gerijpt, berustend levensgevoel. Dat is onmiddellijk merkbaar bij de inzet, de langzame, ernstige, betekenisvolle inleiding tot het eerste deel, dat een thema heeft dat zelden bij Haydn voorkomt: klaaglijk, vermoeid en schrijnend-dissonerend. Er volgt wel een rnelodische opzwaai, maar dat thema bepaalt toch sterk het karakter van deze satz. Een tweede thema klinkt naderhand wat vriendelijker en lieflijker, doch telkens weer komt het eerste terug. Duidelijk is merkbaar hoe Haydn met deze motieven heeft geworsteld maar toch zo, dat ze stuwend en inspirerend zijn geweest voor de structuur en de muzikale schoonheid van dit eerste deel: de hoofdvorm van een der allereerste volwaardige symfonieën uit de literatuur. Merkwaardig dat eerste motief van een dalende tritonus: c-b-a-g-fis, dat iets vragends-weemoedigs heeft. En als men het goed beziet, dan treft de overeenkomst met het hedendaags octotonisch componeersysteem, d.i. een toonreeks van beurtelings hele en halve tonen, waardoor een octaaf in plaats van zeven-, achttonig wordt. Die weemoedige stemming zet zich sterker voort in het adagio met een vertroostende zeer zangerige melodie welke tenslotte naar een milde ma­jeur-toonaard oplost. Zelfs het menuet is niet zo levendig en dansant als gewoonlijk. Het heeft merkwaardige syn­copen, ritmisch verschuivende accenten, en de stemming herinnert aan het eerste deel. De syncopen komen ook in het trio voor, maar er klinkt toch meer vrolijkheid, door de romantische hoorn klanken. De finale jaagt in een schier on­onderbroken werveling voorbij. Alleen enige generale pau­zen (een korte algemene stilstand) geven er dramatische trekken aan die in een kunstig bewerkte dubbel-contrapun­tische passage nog meer betekenis krijgen. Het originele thema wordt in de trant van een tarantella (een snelle op­gewonden Italiaanse dans) viermaal achter elkaar herhaald. En zo blijft de Oxford-symfonie van begin tot eind een zeer bijzonder werk; dat door Haydn zelf hoog werd aangesla­gen.

Luistervoorbeeld symfonie met partituur

naar boven

Die Matthäus Passion (14)

Auteur: Lou van Strien (1899-1944)

• Weinig werken der muziekliteratuur ... (deel 1)
• Niet altijd is de populariteit ... (deel 2)
• Toen Bach in het najaar van 1728 met de compositie ... (deel 3)
• Doch alvorens Bach die functie kon aanvaarden ... (deel 4)
• Tot 1723 is Bach te Cöthen gebleven, toen ... (deel 5)
• In Beybehaltung guter Ordnung in denen Kirchen ... (deel 6)
• Als Bach, gelijk de geschiedenis wil, vijf volledige ... (deel 7)
• Op het oogenblik waarop Bach zich in de herfst ... (deel 8)
• Picander’s triviale dichtkunst zal Bach niet ... (deel 9)
• De groote en onbetwistbare verdienste van ... (deel 10)
• Dat Bach's Matthaeuspassie-tekst van dergelijke ... (deel 11)
• Brockes' passietekst was stellig niet vrij van banale ... (deel 12)
• Om tot Bach's Matthaeuspassie terug te keeren ... (deel 13)

Van de veertien koralen, die Bach in zijn passiemuziek opnam, is de melodie "0 Haupt voll Blut und Wunden" een zeer aparte plaats in het werk ten deel gevallen. Niet minder dan vijf malen komt Paul Gerhardt's lied, dat uit het jaar 1656 dateert, in de partituur voor: tweemaal in het eerste deel (te weten in de scène op den Olyfberg, de koralen "Erkenne mich, mein Hüter" en "lch will hier bei dir stehen") en driemaal in het tweede deel (by het verhoor door Pilatus, bij de geeseling en bij Jezus' dood; de koralen "Befiehl du deine Wege", "0 Haupt voll Blut und Wunden" en "Wenn ich einmal soll scheiden"). Voor de andere koralen wendde Bach zich tot de kerkliederen van Johann Chr. Heermann, Albrecht von Brandenburg-­Culmbach, S. Heyden, Adam Reusner en Johann Rist; de melodieën zijn vaak reeds van zeer ouden datum. De wijze waarop Bach deze koraalmelodieën heeft geharmoniseerd, toont de onuitputtelijkheid van zijn genie ten volle aan.

(Volgende delen van deze feuilleton in de komende nieuwsbrieven)

naar boven

Proloog uit Tolkiens muzikale schepping

Op 5 januari 2008 heb ik concertpianist Tony Tobin uit Texas, die deel uitmaakte van het Austin Eurythmy Ensemble, voor het eerst ontmoet in de Hanzehof in Zutphen. Toen ik een paar dagen later in de foyer van De Regentes in Den Haag op de piano aan het spelen was, zat ongemerkt Tony Tobin te luisteren en zei: "Dat wil ik spelen!" Een half jaar later was hij gedurende een paar dagen te gast bij mij thuis in Zwolle om mijn muziek beter te leren kennen. In november 2009 was hij weer op bezoek in Zwolle. Ik liet twee minimal-music-achtige stukjes horen die ik kort daarvoor had gecomponeerd. Hij wilde ze tot mijn verrassing direct in zijn concertreeks opnemen (waarvoor hij naar Nederland was gekomen) en gaf ze ook een naam: Mystery en Memory. Hij vroeg me na afloop van de toernee nog zes mysteriestukjes te schrijven. Een half jaar later had ik ze klaar.

In de tussentijd kwam Tony met het plan mijn scheppingsmuziek (voor cello en piano) uit te voeren met een verteller erbij. Dit heeft geleid tot de productie Tolkiens Muzikale Schepping, met Manjo Joosten (vertelling van de Silmarilion), Tony Tobin (piano) en Ephraïm van IJzerlooij (cello) in het najaar van 2010. Tony vond in de voorbereidende fase dat er een muzikale proloog moest komen. Ik had precies een maand om het te schrijven. De opdracht was dat ik voortbouwend op de mystery-composities een nieuwe stap moest maken. Bij het componeren liet ik me inspireren door het verhaal, dat eerst paradijselijk begint, en waarin een duivelachtig wezen de schepping verstoort en er een complete oorlog ontstaat.

De muziek en vertelling waren destijds met elkaar versmolten. Graag wilde ik het stuk ook als zefstandig stuk kunnen uitvoeren en heb er onlangs een revisie van gemaakt. Ephraîm en ik gaan het mysterieuze en spannende (en deels moeilijke) stuk Proloog in ons repertoire opnemen.

Proloog-cello-en-piano.pdf

naar boven